Najsłynniejsza twarz czasów PRL. Pola Raksa kończy 84 lata. Jak zmieniła się aktorka?

W czasach, gdy telewizor był oknem na świat, a seriale rodziły legendy, jej twarz znała cała Polska. Pola Raksa – subtelna, utalentowana, zjawiskowo piękna – stała się ikoną ekranu i uosobieniem kobiecego ideału lat PRL. Ale jej życie to nie tylko blask reflektorów. To także gorycz, rozczarowanie i wybór samotności ponad bylejakość. Dziś gwiazda kończy 84 lata

W czasach, gdy ulice pustoszały na dźwięk melodii “Czterech pancernych i psa”, a jej twarz zdobiła okładki magazynów, Pola Raksa była symbolem urody i klasy. Kariera aktorki, urodzonej 14 kwietnia 1941 r. w Lidzie (obecnie Białoruś), rozpoczęła się przypadkowo. Została dostrzeżona przez fotografa podczas studiów polonistycznych we Wrocławiu. Debiutowała w filmie “Szatan z siódmej klasy”, a największą popularność przyniosła jej rola Marusi w serialu “Czterej pancerni i pies”. Uroda i talent uczyniły ją ikoną tamtych lat, jednak u szczytu kariery zdecydowała się wycofać z życia publicznego.

Ma ten dar i to jest ta osoba, którą chce się oglądać, słuchać i ogrzać się w jej świetle. To jest osobowość – mówił o niej Jacek Lutomski, były szef “Rzeczpospolitej”. I trudno się z tym nie zgodzić. Pola Raksa nie potrzebowała skandali, by przyciągać uwagę. Wystarczył jeden uśmiech, jedno spojrzenie, by zostać zapamiętaną.

A przecież mogła być kimś zupełnie innym – magistrem polonistyki, wykładowczynią, może pisarką. Kiedy po raz pierwszy została sfotografowana przez fotoreportera “Dookoła świata”, studiowała filologię polską na Uniwersytecie Wrocławskim. Jej zdjęcie zaintrygowało ludzi filmu – i tak rozpoczęła się droga, która zaprowadziła ją prosto na plan.

Przełomowa, ale kosztowna rola Marusi
Choć filmowy debiut zaliczyła w “Szatanie z siódmej klasy”, prawdziwą sławę przyniosła jej rola radzieckiej sanitariuszki Marusi w serialu “Czterej pancerni i pies”. To ona uczyniła ją niekwestionowaną gwiazdą. Ale również… ją zaszufladkowała

Przeczytałam, że mam grać radziecką dziewczynę, która odbija Polce polskiego chłopaka, i już jej nie lubiłam — wspominała po latach. Proponowała nawet, by rolę oddać Elżbiecie Czyżewskiej. Ostatecznie uległa jednak namowom i zgodziła się zagrać

Popularność przyszła szybko i z rozmachem – może nawet zbyt wielkim. Pola Raksa nie mogła spokojnie przejść ulicą – wszędzie towarzyszyły jej spojrzenia, szeptane komentarze, czasem wykrzyczane imię. Stała się symbolem swoich czasów, ale ten blask miał cenę. Zamiast ambitnych ról dostawała propozycje wcielenia się w postaci delikatnych, pięknych dziewcząt o łagodnym spojrzeniu i sercu na dłoni. Przylgnęła do niej łatka “pierwszej naiwnej” – urody i subtelności, którą chętnie pokazywano, ale rzadko pogłębiano.

— Po moich pierwszych filmach uznano, że powinnam grać wyłącznie postacie dziewcząt pięknych, prostych, o łagodnym sercu (…). Postać “naiwnej” jest przecież z reguły uproszczona, a przez to – pusta i nieprawdziwa — mówiła otwarcie w “Ekranie